Πέτερ Βάις - Η Ανάκριση

Ξεκινώντας να διαβάζει κανείς αυτό το βιβλίο, είναι λίγο μπερδεμένος. Η μορφή του είναι λιτή, απλή χωρίς καλλωπισμούς και στολίδια. Είναι βλέπετε τα πρακτικά μίας δίκης. Μίας πολύ σοβαρής δίκης.

Η δίκη αυτή κράτησε από τις 20 Δεκεμβρίου του 1963 έως τις 20 Αυγούστου του 1965. Κατέθεσαν 259 μάρτυρες εκ των οποίων οι 248 ήταν επιζώντες στρατοπέδων συγκέντρωσης. Ο Πέτερ Βάις, δεν ήταν δυνατόν να συμπεριλάβει όλο το μέγεθος της δίκης αυτής σε ένα βιβλίο. Εκατοντάδες μάρτυρες και άλλες τόσες καταθέσεις αφήνουν λίγα περιθώρια ελιγμών. Όπως αναφέρει ο ίδιος ο Βάις στο εισαγωγικό σημείωμα του βιβλίου του

«Το συμπύκνωμα αυτό πρέπει να περιέχει μόνο τα γεγονότα όπως παρουσιάστηκαν στη δίκη. Τα προσωπικά βιώματα και οι συγκρούσεις πρέπει να υποχωρήσουν μπροστά στην ανωνυμία. Με το να χάνουν οι μάρτυρες στο έργο τα ονόματά τους γίνονται απλά φερέφωνα».

Όταν μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου η Γερμανία προσπαθεί να ορθοποδήσει δημιουργώντας δομές, κάποιοι που ήταν υπεύθυνοι σε στρατόπεδα συγκέντρωσης αναλαμβάνουν καίριες θέσεις σε αξιώματα. Βασανιστές αθώων αμάχων και δολοφόνοι, έχουν καταλάβει αξιώματα, θέσεις σε υπουργεία και δημόσιες υπηρεσίες.

Το συγκλονιστικό στοιχείο καθώς διαβάζει κανείς το βιβλίο αυτό είναι ότι καθώς ο ένας μετά τον άλλο, οι μάρτυρες κατηγορίας καταθέτουν και κατονομάζουν με σιγουριά και σοβαρότητα τους κατηγορουμένους για βιαιότητες, δολοφονίες, βασανισμούς και εκτελέσεις, οι ίδιοι αρνούνται τις κατηγορίες συστηματικά, δικαιολογώντας τις όποιες «παρεκβάσεις» εξουσίας διέπρατταν, σε εντολές και διαταγές εκ των άνωθεν.

Ένα συγκλονιστικό έργο που μας πηγαίνει σε μία άλλη εποχή, σε άλλες καταστάσεις και μας «ταξιδεύει» στα τρένα που οδηγούσαν τους ανθρώπους αυτούς στα στρατόπεδα συγκέντρωσης:

ΠΡΟΕΔΡΟΣ:	Γιατί δεν αντιστέκονταν Δεν υποπτεύονταν αυτό που τους περίμενε
ΜΑΡΤΥΣ 9:	Πώς να φανταστούν ότι στην πραγματικότητα είχαν πάψει να υπάρχουν Ο καθένας πίστευε πως θα μπορούσε να επιζήσει

Στις συνθήκες στο στρατόπεδο:

ΜΑΡΤΥΣ 9:

Κάποτε ο Κάντουκ έδειρε κάποιον κρατούμενο απ’ το δικό μας τάγμα εργασίας Κατόπι έβαλε το μπαστούνι του πάνω στο λαιμό του ανέβηκε στις δύο άκρες του μπαστουνιού και κουνιόταν πέρα δώθε ώσπου ο άνθρωπος πνίγηκε

Στην  «κούνια», μία συσκευή βασανισμού:

ΜΑΡΤΥΣ 8:	Ο κρατούμενος έπρεπε να καθίσει στο πάτωμα με μαζεμένα τα γόνατα Του έδεναν τα χέρια μπροστά και του τα περνούσαν πάνω απ’ τα γόνατα Έφερναν το σωλήνα και τον περνούσαν ανάμεσα στους αντιβραχίονες και τις κλειδώσεις των γονάτων Μετά σήκωναν το σωλήνα και τον έβαζαν πάνω στο σκελετό ...
ΠΡΟΕΔΡΟΣ:	Πού χτυπούσαν
ΜΑΡΤΥΣ 8:	Στα πισινά στην πλάτη και στα πλευρά στα χέρια στα πόδια και στο κρανίο Προπάντων όμως τα γεννητικά όργανα Κυρίως αυτά σημάδευαν Τρεις φορές λιποθύμησα και με περέχυσαν με νερό

Στην απομόνωση:

ΠΡΕΔΡΟΣ:	Υπήρχαν κρατούμενοι που έμεναν στο κελί ορθίων μέρα νύχτα
ΜΑΡΤΥΣ 8:	Αυτή ήταν η πιο συνηθισμένη καταδίκη ... Σε μερικούς έδιναν φαί μονάχα κάθε δύο ή τρεις μέρες σ’ άλλους δεν έδιναν καθόλου Αυτοί είχαν καταδικαστεί  να πεθάνουν απ’ την πείνα Ο φίλος μου Κουρτ Πάχαλα πέθανε στο διπλανό κελί ύστερα από δεκαπέντε μέρες Τελευταία έφαγε τα παπούτσια του

Στους φούρνους:

ΠΡΕΔΡΟΣ:

Κύριε μάρτυς Είδατε το θάλαμο όταν τον άνοιγαν

ΜΑΡΤΥΣ 7:

Ναι Τα πτώματα ήταν στοιβαγμένα το ένα πάνω στο άλλο Τα βρέφη τα παιδιά κι οι άρρωστοι ήταν κάτω Από πάνω οι γυναίκες και πάνω πάνω οι πιο δυνατοί άντρες Αυτό εξηγούνταν έτσι Οι άνθρωποι τσαλαπατούνταν μεταξύ τους κι ο ένας ανέβαινε στην πλάτη του άλλου γιατί το αέριο απλωνόταν στην αρχή πολύ περισσότερο χαμηλά στο πάτωμα Οι άνθρωποι είχαν γαντζθεί ο ένας πάνω στον άλλο είχαν γδάρει την επιδερμίδα τους Σε πολλούς είχε ματώσει η μύτη και το στόμα Τα πρόσωπά τους ήταν πρησμένα και είχαν λεκέδες Ο σωρός των ανθρώπων είχε λερωθεί με ξερατά με ακαθαρσίες ούρα και με αίμα από εμμηνοροή Το συνεργείο καθαρισμού ερχόταν με σωλήνες και καθάριζε τα πτώματα με νερό Μετά τα έσερναν στους ανελκυστήρες και τα ανέβαζαν πάνω στους φούρνους

Το έργο «Η ανάκριση» του Πέτερ Βάις είναι ένα δυνατό έργο που εξιστορεί πραγματικά γεγονότα. Αυτή την περίοδο παίζεται στο Θέατρο Τζένη με ένα πολυπληθή θίασο και πρωτεργάτη τον Κώστα Καζάκο και συμμετοχή από το Νίκο Μπογιόπουλο.

Είναι σοκαριστικό να ξέρεις ότι όλα όσα περιγράφονται έχουν γίνει και πολλοί, νοσταλγούν εκείνες τις μέρες. Τις αναπολούν ρεμβάζοντας και επιθυμούν την επιστροφή τους. Όλοι αυτοί μπορούν να έχουν στο μυαλό τους αυτό:

ΜΑΡΤΥΣ 3:

Από τα 9 εκατομμύρια 600 χιλιάδες καταδιωχθέντων που ζούσαν σε περιοχές που εξουσίαζαν οι διώκτες τους εξαφανίστηκαν τα 6 εκατομμύρια Και πρέπει να υποθέσουμε ότι οι περισσότεροι απ’ αυτούς εξοντώθηκαν εκ προθέσεως Όσοι δεν ντουφεκίστηκαν και δε βρήκαν το θάνατο από ξύλο βασανιστήρια ή από αέρια πέθαναν από εξοντωτική δουλειά πείνα μικρόβια ή δυστυχία Μονάχα σ’ αυτό το στρατόπεδο δολοφονήθηκαν πάνω από τρία εκατομμύρια άνθρωποι

Τοίχος από κάποιον θάλαμο αερίου στο Άουσβιτς

ΥΓ: Στους διαλόγους τα σημεία στίξης είναι ολοφάνερο ότι απουσιάζουν. Αυτό έγινε εκ προθέσεως γιατί και στο βιβλίο τα σημεία στίξης είναι ανύπαρκτα και αυτό - κατά τη γνώμη μου - για να αφαιρεθεί το οποιοδήποτε συναίσθημα από το κείμενο, ή ενδεχομένως τα πρακτικά να γράφονταν κατά αυτό τον τρόπο.