Τα χρυσά έπη του Πυθαγόρα (BMC)

 

Είχε πει κάποτε μία μεγάλη κυρία ότι: «Εμένα ο θησαυρός μου δεν είναι χρήματα, είναι οι γνώσεις μου. Μοιράζομαι τον θησαυρό μου.» Τα παρακάτω λόγια είναι ίσως ότι έμεινε (γραπτά) απ τον Πυθαγόρα. Είναι κάποιες συμβουλές που δίνει στους μαθητές τους την εποχή εκείνη…

Να τιμάς πρώτα, τους αθάνατους θεούς, όπως ορίζει ο νόμος,

και να σέβεσαι τον όρκο [κι] έπειτα, τους ένδοξους ήρωες,

και να σέβεσαι τους καταχθόνιους δαίμονες, κάνοντας τα νόμιμα,

και να τιμάς τους γονείς [σου] και τους κοντινότερους συγγενείς [σου],

από τους άλλους δε, να κάνεις φίλο, όποιον είναι άριστος στην αρετή.

Να προτιμάς τα λόγια της πραότητας και τα έργα τα επωφελή.

Ούτε να εχθρεύεσαι τον φίλο σου ένεκα μικρής αστοχίας,

εφόσον μπορείς, διότι η δύναμη κοντά στην ανάγκη κατοικεί.

Αυτά μεν, έτσι να τα ξέρεις. Να συνηθίσεις δε, να κυριαρχείς στα παρακάτω:
 Πρώτα, στο στομάχι και στον ύπνο,

και στη λαγνεία και στο θυμό.

Ποτέ δε, να μην πράξεις κάτι που να σε κάνει να ντραπείς, ούτε με άλλον,

ούτε μόνος σου, περισσότερο απ’ όλους δε, να ντρέπεσαι τον εαυτό σου.

Έπειτα, να ασκείς την δικαιοσύνη με τα έργα και με τα λόγια,

ούτε να συνηθίζεις να είσαι ασυλλόγιστος για τίποτε,

αλλά να γνωρίζεις μεν, ότι είναι πεπρωμένο όλοι να πεθάνουν,

τα χρήματα δε, άλλοτε [της μοίρας] αρέσει να τ’ αποκτάς, άλλοτε να τα χάνεις.

Όσα δε, βάσανα έχουν οι θνητοί, από δαιμονιακή τύχη,

όποιο μερίδιο τυχόν έχεις [από τα βάσανα], να το υποφέρεις χωρίς να αγανακτείς,

αλλά πρέπει, όσα μπορείς να τα θεραπεύεις. Τούτο δε σκέψου:

δεν δίνει η μοίρα στους αγαθούς το μεγαλύτερο μερίδιο απ’ αυτά.

 Στους ανθρώπους δε, φτάνουν πολλά λόγια, και ευγενικά και ανάξια,

για τα οποία να μην επιτρέπεις στον εαυτό σου, ούτε να εκπλήσσεται,

ούτε να τα απορρίπτει. Αν δε ψέματα για κάτι λέγεται,

να είσαι πράος. Ό,τι δε, θα σου πω, να το κάνεις πάντοτε:

κανείς να μην σε πείθει, ούτε με λόγια, ούτε με κάποιο έργο,

να πράξεις ή να πεις, ό,τι δεν είναι καλύτερο για σένα.

Να σκέπτεσαι δε, πριν από κάθε σου έργο, για να μη κάνεις ανόητα [πράγματα],

ο άνθρωπος που κάνει και λέει ανόητα, ανάξιος χαρακτηρίζεται,

αλλ’ εκείνα να εκτελείς, για τα οποία δεν θα μετανιώσεις μετέπειτα.

Να μην κάνεις τίποτε, από ‘κείνα που δεν ξέρεις, αλλά να διδάσκεσαι σε όσα

υπολείπεσαι και με τον τρόπο αυτόν, θα ζήσεις την πιο ευχάριστη ζωή.

Δεν πρέπει ακόμη, να αμελείς την υγεία του σώματος [σου],

αλλά, με μέτρο, να πίνεις, να τρως και να γυμνάζεσαι,

ως μέτρο δε λέω εκείνο, για το οποίο δεν θα μετανιώσεις.

Να συνηθίζεις δε, να έχεις καθαρή, λιτή διατροφή, και να

φυλάγεσαι από το να διατρέφεσαι έτσι, που να προκαλείς τον φθόνο,

ούτε να σπαταλάς άκαιρα τα καλά, όπως οι αδαείς,

μήτε να στερείσαι, γιατί, το άριστο είναι, το μέτρο σε όλα.

Κάνε δε, εκείνα που δεν θα σε βλάψουν και να σκέπτεσαι πριν πράξεις.

Μήτε να επιτρέπεις τον απαλό ύπνο στα μάτια σου,

πριν εξετάσεις τρεις φορές τις ημερήσιες πράξεις [σου]:

«Που ξέφυγα; Τι έκανα; Τι απ’ ό,τι έπρεπε δεν ολοκλήρωσα;»

αρχίζοντας δε από το πρώτο να επεκτείνεσαι στα μετέπειτα,

για τα ανάξια μεν που έπραξες να επιπλήττεις τον εαυτό σου και για τα χρηστά να ευχαριστιέσαι.

Αυτά να προσπαθείς, αυτά να μελετάς, αυτά πρέπει ν’ αγαπάς,

αυτά θα σε βάλουν στα ίχνη της θείας αρετής.

Ναι, Μα τον παραδώσαντα στην ψυχή μας την Τετρακτύ!

την πηγή της αέναης φύσης!

Άρχιζε λοιπόν,

προσευχόμενος στους θεούς, για να ολοκληρώνεις τις πράξεις σου. Και εφόσον τα τηρείς αυτά:

- Θα γνωρίσεις την σύσταση των αθανάτων θεών και των θνητών ανθρώπων,

κι αν το κάθε τι παρέρχεται, και διατηρείται.

- Θα γνωρίσεις δε, αν η Θέμις το θέλει [αν το δικαιούσαι], ότι η φύση είναι παντού η ίδια,

ώστε μήτε τ’ ανέλπιστα να ελπίζεις, μήτε κάτι να σου ξεφύγει.

- Θα γνωρίσεις ακόμη, ταλαίπωρους ανθρώπους, από συμφορές που ίδιοι προκάλεσαν,

οι οποίοι, ενώ τα αγαθά βρίσκονται κοντά τους, ούτε τα βλέπουν,

ούτε τ’ ακούν, λίγοι δε, γνωρίζουν πώς να λύσουν τα κακά.

Η μοίρα δε αυτή τους συσκοτίζει το μυαλό. Σαν κύλινδροι δε,

περιφέρονται εδώ κι εκεί, μέσα σε ατελείωτες συμφορές,

γιατί τους ξεφεύγει ότι, η Έριδα, που τους είναι σύμφυτη,

τούς είναι μια ολέθρια συνοδός που τους βλάπτει, και [επομένως] δεν πρέπει να

προάγεται, αλλά να αποφεύγεται.

ΥΓ: Οι φωτογραφίες είναι από το μνημείο προς τιμήν του Πυθαγόρα στην κωμόπολη Πυθαγόρειο της Σάμου. Το όνομα του οικισμού μέχρι το 1955 ήταν Τηγάνι, οπότε μετονομάστηκε σε Πυθαγόρειο απ' τη Διεθνή Οργάνωση Πυθαγορείων, προς τιμήν του μεγάλου φιλόσοφου Πυθαγόρα που καταγόταν από τη Σάμο.